روشهای پرهیز از تله‌های روان‌شناختی در سرمایه‌گذاری وارن بافت

در دو نوشته قبلی با اصول انتخاب سهام و روش‌های مدیریت سهام  در سرمایه‌گذاری وارن بافت آشنا شدیم در ادامه میخواهیم با روش‌های پرهیز از تله‌های روان‌شناختی در سرمایه‌گذاری بیشتر آشنا شویم .

3 – روش‌های پرهیز از تله‌های روان‌شناختی

مراقب باشید که در سرمایه‌گذاری، گرفتار تله‌های روان‌شناختی نشوید ! تا اینجا، در مورد مهارت‌های کاربردی انتخاب سهام و ایجاد یک سبد سهام خوب صحبت کردیم. با این وجود اگر می‌خواهید از این راه کسب درآمد کنید، باید بتوانید خود را از تله‌های روان‌شناختی بازار نیز نجات دهید.

ابتدا، بهتر است چند مورد از طرزفکرهای غیر معقولی که افراد در بازار سهام دارند را بشناسید.

3-1 : واکنش افراطی

اولین مورد واکنش افراطی است، که خود دو حالت دارد :

• اعتماد به ‌نفس بیش از حد
• تعصب افراطی

3-1-1 : اعتماد به ‌نفس بیش از حد

برای مثال اغلب کسانی که فکر می‌کنند در رانندگی خیلی مهارت دارند، تصادف می‌کنند ؛ یا افرادی که در هنگام شنا غرق می‌شوند معمولاً باور دارند که در شنا کردن خیلی تبحر دارند. در حوزه سرمایه‌گذاری هم به همین صورت است. افرادی که بیش از حد به دانش و اطلاعات خود اطمینان دارند و به دنبال کسب دانش بیشتر نیستند، بیشتر خطا می‌کنند. با این نوع تفکر غیر منطقی، آن‌ها نمی‌توانند تصمیم‌های درستی بگیرند و در نهایت در سرمایه‌گذاری خود ضرر می‌کنند!

3-1-2 : تعصب افراطی

مورد دوم یعنی تعصب افراطی نیز به این معنی است که افراد معمولاً واکنش شدیدی به خبرهای بد نشان می‌دهند، اما در مواجهه با خبرهای خوب واکنش ملایم‌تری دارند . وقتی قیمت سهام کمی پایین می‌آید، این افراد به سرعت شروع به فروختن سهام‌شان می‌کنند؛ این در حالیست که این نوع واکنش باعث نوسانات بیشتر و کاهش سریع‌تر قیمت‌ها در بازار سهام می‌شود . در این موقعیت‌ها، افراد بی‌دلیل وحشت‌زده می‌شوند و با تصمیم‌های غلط بخشی از سرمایه خود را از دست می‌دهند.

3-2 : بیزاری از ضرر (Loss Aversion)

طرز فکر غلط دوم ، بیزاری از ضرر (Loss Aversion) است . این اصطلاح را دنیل کانمن (Daniel Kahneman)، برنده جایزه نوبل اقتصاد و نویسنده کتاب معروف «تفکر، سریع و آهسته»، و همکارش آموس تُوِرسکی (Amos Tversky) ، استاد سابق روان‌شناسی در دانشگاه استنفورد (Stanford University) مطرح کردند .

بیزاری از ضرر به حالتی اشاره دارد که لذت به دست آوردن چیزی، از رنج از دست دادن آن کمتر باشد.

وقتی قیمت یک سهام ثابت ‌می‌شود ، برخی افراد تمایل ندارند که با قبول ضرر، سهام خود را به فروش برسانند، در حالی که با نگه داشتن آن سهام ممکن است ضرر بیشتری کنند. با این کار، آن‌ها خود را از فرصت خرید یک سهام دیگر نیز محروم می‌کنند!

3-3 : حسابداری ‌ذهنی (Mental Accounting)

عامل روانی سومی که بر تصمیم‌های افراد در سرمایه‌گذاری تأثیر می‌گذارد، حسابداری ‌ذهنی (Mental Accounting) نام دارد. این به این معنی است که افراد به صورت ذهنی پول خود را در حساب‌های مختلف پس‌انداز کرده و رفتار متفاوتی با هر کدام دارند! به عنوان مثال ، ما ممکن است حقوق‌مان را در حساب «سخت کار کن تا پول‌دار شوی» ذخیره کنیم ، حسابی که در آن تنها با سخت کار کردن، پول پس‌انداز می‌شود. ما معمولاً این نوع پول‌ها را با احتیاط خرج می‌کنیم .

پاداش پایان سال را هم احتمالاً هدیه‌ای اضافه در نظر می‌گیریم که باید در حساب «پاداش‌ها» نگه داشته شود و از خرج کردن آن ترسی نداریم . اگر مبلغی هم در یک قرعه‌کشی برنده شویم ، آن را در حساب «پول بادآورده» قرار داده و احتمال زیادی دارد که با آن کارهای غیرمعقولی انجام دهیم .

در مورد قبل گفتیم که برخی افراد به دلیل بیزاری از ضرر، تمایل ندارند در هنگام تثبیت قیمت‌ها، سهام خود را با ضرر بفروشند. این رفتار با توجه به مفهوم حسابداری ذهنی نیز قابل توضیح است. این افراد در حقیقت از این ضرر به خوبی آگاه هستند، اما در ذهن خود، حساب یا باوری دارند که در آن تا زمانی که سهامی را نفروشند، هنوز ضرر نکرده‌اند!

3-4 : بیزاری از نزدیکی ضرر (Myopic Loss Aversion)

بازار سهام ، تا حد زیادی تحت تأثیر باو‌رها و واکنش‌های احساسی سرمایه‌گذاران است . طرزفکر غیر منطقی چهارم بیزاری از نزدیکی ضرر (Myopic Loss Aversion) است .

این مفهوم به دو عاملی که بر احساسات سرمایه‌گذاران تأثیر می‌گذارد، اشاره دارد :

بیزاری از ضرر و تکرار ارزیابی .

به طور کلی، محققان اعتقاد دارند که هر چه سرمایه‌گذاران میزان سود و ضرر سهام خود را به دفعات بیشتری محاسبه کرده و بر روی بازدهی سهام بیش از حد تمرکز کنند، از نظر ذهنی آسیب‌پذیرتر خواهند شد.

بعد از مدتی، این افراد دیگر علاقه‌ای به حفظ سهام خود نخواهند داشت زیرا هر لحظه از این وحشت دارند که سود خود را از دست داده یا دچار ضرر شوند. در نتیجه، ممکن است به سادگی سهام خود را با مقدار کمی سود بفروشند و خود را از سودهای بیشتر در بلندمدت محروم کنند!

3-5 : اثر همستر قطب شمال (Arctic Hamster Effect)

طرزفکر غلط پنجم اثر همستر قطب شمال (Arctic Hamster Effect) است. این عامل به پارادوکس موش قطبی نیز معروف است . موش‌های قطبی در دشت‌های قطب شمال زندگی می‌کنند و به این شهرت دارند که به صورت گروهی به داخل دریا می‌پرند.  این رفتار موش‌های قطبی به رفتار افرادی شباهت دارد که عادت دارند بدون هیچ فکری، تصمیم‌گیری کرده و فقط از دیگران پیروی کنند .

برای توضیح اثر همستر قطب شمال ، بافت داستان کوتاهی تعریف می‌کند . این داستان درباره یک کارشناس معدن نفت است که بعد از مرگ مقابل دروازه بهشت با پِطرُس (Saint Peter) ملاقات می‌کند. پطرس یکی از حواریون مسیحی است که به روایت انجیل، کلید دروازه بهشت در اختیار اوست. پطرس به او می‌گوید که در بهشت جایی برای یک معدن‌چی دیگر وجود ندارد. با شنیدن این حرف، معدن‌چی چیزی به ذهنش می‌رسد. او بلند فریاد می‌زند که «در جهنم، نفت پیدا شده است». بی درنگ، تعداد زیادی از معدن‌چیان از بهشت به سمت جهنم هجوم می‌برند. این دروغ موجب شد که تعداد زیادی از معدن‌چیان، بدون هیچ فکری بهشت را ترک کرده و به جهنم بروند.

این داستان بسیار شبیه سرنوشت کسانی است که کورکورانه از اکثریت پیروی می‌کنند. این وضعیت در بازار سهام بسیار رایج است. وقتی برخی افراد سهام خود را می‌فروشند، دیگران بلافاصله وحشت‌زده می‌شوند و بدون توجه به وضعیت واقعی بازار، آن‌ها نیز اقدام به فروش سهام خود می‌کنند.

راههای مقابله با تله‌های روان‌شناختی

آیا راهی برای مقابله با این تله‌های روان‌شناختی وجود دارد؟ بافت می‌گوید برای رهایی از این تله‌ها باید دو کار انجام دهید :

• راه اول این است که نقطه ‌ضعف‌های احساسی خود را مدیریت کنید. برای این کار، باید طرز فکرهای غیرمنطقی را به خوبی بشناسید و همیشه با تفکر اصولی تصمیم‌گیری و سرمایه‌گذاری کنید.

• راه حل دوم این است که صبور باشید. البته در اینجا، صبوری تنها به این معنی نیست که در انتظار اسبی با شانس برد بیشتر باشید.

در این مواقع اگر به اندازه کافی هوشیار باشید، می‌توانید با تصمیمی منطقی، از واکنش هیجانی بازار به نفع خود استفاده کنید. باید یاد بگیرید که تمایلات خود را کنترل کرده و مناسب‌ترین زمان برای تصمیم‌گری را پیدا کنید. جمله معروف بافت در این مورد این است :

« بترسید ، زمانی که دیگران طمع می‌کنند ؛ و طمع کنید ، زمانی که دیگران می‌ترسند » .

بنابراین ، اگر می‌خواهید در سرمایه‌گذاری‌های خود موفق باشید، همواره دانش خود را به‌روز کرده و مهم‌تر از آن، با تکیه بر دانشی که کسب کرده‌اید، تصمیم‌گیری کنید.